"Piętnastowieczne przekłady Nowego Testamentu – elektroniczna konkordancja staropolska. Internetowa baza danych” to strona, na której zgromadzono transkrypcje staropolskich tłumaczeń Nowego Testamentu zarówno w postaci tekstów ciągłych, jak i glos zapisanych nad łacińskim tekstem. Wyekscerpowane zapisy pochodzą z lat 1380–1500, różnią się między sobą grafią, fleksją, leksyką oraz sposobami tłumaczenia. Bardzo często polskie wyrazy wpisywane były przez kilka "rąk pisarskich" w różnych okresach XV w., co uwidacznia się na wszystkich poziomach struktury tekstu. W przekładach, w których glosy wpisywała ta sama "ręka", co łaciński tekst główny, pojawiają się świadectwa kopiowania polskich wyrazów ze starszego egzemplarza. Pisarz często nie rozumiał wpisywanych wyrazów, ponieważ kopiował je z błędami, w jednych miejscach stosował grafię prostą, a w innych złożoną, w części glos nie znaczył miękkości, urywał wyrazy po kilku literach, jakby nie mógł ich zrozumieć, a następnie kontynuował przerwany zapisy w innym miejscu itp.

 

        Tak duże zróżnicowanie materiału oraz chęć ujednolicenia i udostępnienia tłumaczeń w najbardziej przyjazny dla użytkownika elektronicznej konkordancji sposób wpłynęły na decyzję o wydaniu tekstów w wersji popularnonaukowej, której podstawą jest transkrypcja. Można przyjąć, że transliteracja (która jest częścią wydawnictw naukowych) została w tym projekcie zastąpiona aktywnymi odsyłaczami do wcześniejszych wydań, a fototypię zastąpiono bazą fotografii cyfrowych (w takim stopniu, w jakim pozwalały na to obecne przepisy, zasoby finansowe oraz stan zachowania rękopisów). Przy sporządzaniu transkrypcji kierowano się „Zasadami wydawania tekstów staropolskich. Projekt” autorstwa K. Górskiego et al. (Wrocław 1955). Łacińskie wersety biblijne cytowano za "Vulgatą" zamieszczoną na oficjalnej stronie Watykanu http://www.vatican.va/archive/bible/nova_vulgata/documents/nova-vulgata_novum-testamentum_lt.html i dodatkowo weryfikowano je z wydaniem książkowym "Nova Vulgata" Watykan 1998. W przypadku rozbieżności tekstów posiłkowano się również tzw. wersją klementyńską http://vulsearch.sourceforge.net/html/. Istniejące rozbieżności zasygnalizowane są w przypisach. Pisownię wyrazów łacińskich zachowywano zgodnie z zapisami średniowiecznymi, wyjątkiem są ujednolicenia początkowych liter, tak aby użytkownicy mogli odnaleźć poszukiwane wyrazy pod odpowiednią literą alfabetu, np. średniowieczny zapis vvas zamieniono na uvas.

        Wszystkie zamieszczone w bazie danych przekłady opatrzone są adresem źródłowym złożonym ze skrótu źródła i numeru (odpowiada on stronie wydania lub karcie rękopisu) oraz opcjonalnie: ikonami będącymi aktywnymi odsyłaczami do wydania (ikona książki) i do fotografii rękopisu (ikona kartki i ołówka), a w wypadku, gdy rękopis został zniszczony, zaginął lub pozostał nierozpoznany pojawia się ikona w postaci litery i. Stosowane skróty źródeł są zgodne z oznaczeniami przyjętymi przez redaktorów Słownika staropolskiego. Ułatwia to m.in. lokalizowanie w Słowniku przekładów pod odpowiednimi hasłami. Ponadto stworzenie bazy danych opartej na tych samych oznaczeniach co w Słowniku staropolskim, pozwoli w przyszłości na przekształcenie jej w korpus tekstów staropolskich.

 

        Z uwagi na niejednorodność adresów źródłowych należy zwrócić uwagę na występujące w nich różnice, np.:

• GlKazB III 23 to 23 strona wydania: E. Belcarzowej, Glosy polskie w łacińskich kazaniach średniowiecznych, cz. III, Kraków 1997,
• GlWroc 18r to karta 18 recto rękopisu Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu sygn. 43 wydanego przez  J. Woronczaka w książce Teksty polskie w rękopisie nr 43 Biblioteki Kapitulnej we Wrocławiu z połowy XV wieku, Wrocław 1956. Karta ta została wydana na stronie 33 książki, jednak Słownik staropolski w tym wypadku cytuje przykłady nie za wydaniem, ale za rękopisem,
• WisłRp nr 2247 to rękopiśmienne ekscerpty z rękopisu Biblioteki Jagiellońskiej sygn. 2247 (karta rękopisu wyświetlana jest dopiero po najechaniu kursorem na ikonę kartki i ołówka, por. Gal 5, 24).

        Rozwinięcie skrótów poszczególnych źródeł zamieszczono w zakładce Opis wykorzystanych źródeł. Szczegółowe informacje o wydawnictwach i rękopisach można znaleźć w „Opisie źródeł Słownika staropolskiego” dostępnym w pełnej wersji https://www.pjs.ijp.pan.pl/KSstp/opzsstp.djvu, lub skróconej wersji w witrynie Pracowni Języka Staropolskiego IJP PAN w Krakowie https://www.pjs.ijp.pan.pl/zsstp.html, dlatego na stronie "Staropolskich tłumaczeń Nowego Testamentu" zrezygnowano z powielania zamieszczonych tam informacji.

           

Wykaz stosowanych znaków i skrótów

 

[ ] – ujmuje w transkrypcji litery bądź wyrazy zdaniem wydawcy zbędne

< > – ujmuje w transkrypcji litery bądź wyrazy uzupełnione przez wydawcę

{ } – ujmuje w transkrypcji litery bądź wyrazy dopisane przez kopistę w interlinii lub na marginesie

* – oznacza w transkrypcji wyrazy osobliwe, podejrzane lub błędy tłumacza

 

a. – albo

bł. – błędny, błędnie

k. – karta

łac. – łacina, łaciński, po łacinie, podstawa łacińska

pol. – polski

por. – porównaj

r – recto

rkps – rękopis

rozdz. – rozdział

s. – strona

sc. – scilicet

Sstp – Słownik staropolski, zob. https://pjs.ijp.pan.pl/sstp.html 

t. – tom

tj. – to jest

v – verso

w. – wiersz, werset

zam. – zamiast

zb. – zbędny, zbędnie

zob. – zobacz

 

SKRÓTY KSIĄG BIBLIJNYCH

 

Act – Actus Apostolorum

Ap – Apocalypsis

Col – Epistula Pauli ad Colossenses

I Cor, II Cor – Epistula Pauli ad Corinthios: prima, secunda

Eph – Epistula Pauli ad Ephesios

Gal – Epistula Pauli ad Galatas

Hebr – Epistula Pauli ad Hebraeos

Jac – Epistula Iacobi

Jo – Evangelium secundum Ioannem

I Jo. II Jo. III Jo – Epistula Ioannis: prima, secunda, tertia

Juda – Epistula Iudae

Luc – Evangelium secundum Lucam

Marc – Evangelium secundum Marcum

Mat – Evangelium secundum Matheum

I Pet. II Pet – Epistula Petri: prima, secunda

Phil – Epistula Pauli ad Philippenses

Philem – Epistula Pauli ad Philemonem

Rom – Epistula Pauli ad Romanos

I Thes. II Thes – Epistula Pauli ad Thessalonicenses: prima, secunda

I Tim. II Tim – Epistula Pauli ad Timotheum: prima, secunda

Tit – Epistula Pauli ad Titum